Ομάδα αντιπληροφόρησης σχετικά με τα κινήματα και τις αντιστάσεις στον κόσμο. Ιστολόγιο υπό διαρκή κατασκευή.

25 Ιουλ 2013

Τα τούνελ της Γάζας: από την ακμή στην καταστροφή





Ολοκληρώνεται η καταστροφή των ζωτικών τούνελ της Γάζας – επιτακτικός ο τερματισμός του αποκλεισμού !

Η καταστροφή των τούνελ μεταξύ Γάζας και Αιγύπτου, βασική πηγή εισαγωγής αγαθών ζωτικής σημασίας για τους 1,7 εκατομμύρια αποκλεισμένους κατοίκους της Λωρίδας της Γάζας, στην πλειονότητά τους παιδιά, συνεχίζεται και επί του στρατιωτικού αιγυπτιακού καθεστώτος του Σίσι. Όμως η συστηματική καταστροφή των τούνελ είχε ξεκινήσει, παραδόξως, επί ηγεσίας του Μοχάμεντ Μόρσι, των Αδελφών Μουσουλμάνων. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…



Η άνθιση της βιομηχανίας των τούνελ[i]

Παρόλο που η πρώτη ανακάλυψη υπόγειας σήραγγας στη Γάζα, από τους Ισραηλινούς, αναφέρεται το 1983, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000 τα τούνελ μεταξύ Γάζας κι Αιγύπτου ήταν λίγα και τα περισσότερα από αυτά για τους σκοπούς της ένοπλης αντίστασης. Όμως η σταδιακή επιβολή, από το Ισραήλ και όχι μόνο, του σκληρού αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας, πρώτα μετά την εκλογή της Χαμάς το Γενάρη του 2006, στη συνέχεια μετά την αιχμαλώτιση του ισραηλινού φαντάρου Γκιλάτ Σαλίτ τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, και τελικά μετά την πλήρη στρατιωτική επικράτηση της Χαμάς έναντι της Φατάχ, ένα χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2007, οδήγησε τους Παλαιστίνιους να βρουν διέξοδο για την εισαγωγή αγαθών και την επιβίωσής τους, από τα τούνελ. Υπό την επίβλεψη της κυβέρνησης της Χαμάς, άνθρωποι που είχαν να επενδύσουν συνεταιρίστηκαν και άρχισαν να κατασκευάζουν τούνελ για εμπορική χρήση. Λέγεται ότι το κόστος κατασκευής ανερχόταν από 80 έως 200 χιλιάδες δολάρια, αλλά εάν το τούνελ λειτουργούσε πλήρως, η απόσβεση μπορούσε να επιτευχθεί ακόμα και σ’ ένα μήνα. Συνήθως τα κέρδη μοιράζονταν μισά-μισά ανάμεσα στους Παλαιστίνιους και τους Αιγύπτιους συνέταιρους της άλλης πλευράς. 
Από εκεί που χρησιμοποιούνταν κυρίως όπλα, τα τούνελ γρήγορα μετατράπηκαν σε αυτό που ένας έμπορος περιέγραψε ως «τα πνευμόνια από τα οποία αναπνέει η Γάζα». Όταν ξέσπασε η Επιχείρηση Χυτό Μολύβι το Δεκέμβριο του 2008, ο αριθμός τους εικάζεται ότι είχε ξεπεράσει τουλάχιστον τα 500 (ίσως και πολύ παραπάνω) από μερικές δεκάδες που ήταν στα μέσα του 2005, και τα έσοδα λέγεται πως από 30 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο είχαν φτάσει τα 36 εκατομμύρια το μήνα. 



Ενώ στην πλευρά της Γάζας ήταν νομιμοποιημένα από τη Χαμάς, στην αιγυπτιακή πλευρά παρέμεναν παράνομα και γι’ αυτό συχνά έπρεπε να φτάνουν πιο μέσα στο αιγυπτιακό έδαφος και να καταλήγουν σε υπόγεια σπιτιών. Εξαρχής υπήρχε διαφοροποίηση ανάμεσα στα τούνελ των ένοπλων οργανώσεων και στα ιδιωτικά εμπορικά που επέβλεπε η κυβέρνηση της Χαμάς, και στα οποία επέβαλε κανονισμούς και φορολογία (άδεια λειτουργίας, τέλος σύνδεσης με το ηλεκτρικό, και φόρο 14,5%).
Δέκα χρόνια πριν, μόνο το 1% των εισαγωγών δεν ερχόταν από το Ισραήλ, αλλά πριν το ξέσπασμα της Επιχείρησης Χυτό Μολύβι, η αναλογία είχε σχεδόν αντιστραφεί.
Κατά τον πόλεμο (Δεκέμβριος 2008 – Ιανουάριος 2009), το δίκτυο των τούνελ υπέστη σοβαρό πλήγμα, αφού ήταν συνεχής στόχος των ισραηλινών βομβαρδιστηκών, παρόλα αυτά, οι Παλαιστίνιοι άρχισαν αμέσως μετά να επισκευάζουν ή και να φτιάχνουν νέα τούνελ, πιο βαθιά, ακόμα και 40 μέτρα μέσα στο έδαφος, ώστε να προστατεύονται από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς.
Ως μέρος της εκεχειρίας το Ισραήλ εξασφάλισε ότι οι ΗΠΑ θα λάμβαναν μέτρα εναντίον των τούνελ. Οι οποίες με τη σειρά τους επέβλεψαν την κατασκευή από μέρους της αιγυπτιακής κυβέρνησης του Μουμπάρακ, ενός μεταλλικού τείχους, βάθους 25 μέτρων, για να εμποδιστούν τα τούνελ. Παράλληλα εντάθηκαν οι προσπάθειες καταστολής και καταστροφής, κάποιες φορές και με εκρηκτικά ή με τη διοχέτευση αερίων στα τούνελ, όπως τουλάχιστον κατήγγειλαν οι Παλαιστίνιοι. Παρόλα αυτά, και παρότι στα τέλη του 2010 η αιγυπτιακή κυβέρνηση ισχυριζόταν –προφανώς καθ’ υπερβολήν -  ότι είχε καταστρέψει εκατοντάδες τούνελ, στην πραγματικότητα τα αποτελέσματα δεν ήταν τόσο σοβαρά. Το γεγονός ότι στελέχη των αιγυπτιακών αρχών «λαδώνονταν» καθώς και το γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι είχαν καταφέρει να τρυπούν εύκολα το πανάκριβο υπόγειο τείχος, οδήγησε αυτήν την εκστρατεία του Μουμπάρακ σε μερική αποτυχία, μέχρι που ανετράπη από την επανάσταση και τελικά οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν το σχέδιο. 



Στο μεταξύ τα τούνελ αυξάνονταν, έχοντας ξεπεράσει τα 1.500 (άλλες πηγές λένε ότι στην ακμή τους μπορεί να έφταναν ακόμα και τα διπλάσια) γίνονταν όλο και πιο καλά κατασκευασμένα, επιτρέποντας το εμπόριο ολοένα και περισσότερων υλικών, μεταξύ των οποίων και οικοδομικών, βοηθώντας στην ανοικοδόμηση της βομβαρδισμένης Λωρίδας της Γάζας, που περίμενε μάταια να αφήσει το Ισραήλ την είσοδο οικοδομικών υλικών για να προχωρήσουν τα μεγαλεπήβολα σχέδια ανοικοδόμησης των διεθνών δωρητών. Ενώ αρχικά οι Παλαιστίνιοι προσανατολίζονταν κυρίως στην ανακύκλωση οικοδομικών υλικών από τα βομβαρδισμένα κτίρια, ιδιαίτερα στην κατεστραμμένη βιομηχανική ζώνη του βορρά, όπου οι εργάτες δούλευαν υπό τους πυροβολισμούς των Ισραηλινών, έχοντας εκατοντάδες τραυματίες, στη συνέχεια άρχισαν να φέρνουν τα υλικά από τα τούνελ. Η ανοικοδόμηση έδωσε ξανά δουλειά σε εργάτες οικοδομών οι οποίες για χρόνια είχαν παγώσει. 


Μεταφορά χαλικιού μέσω τούνελ

Από την άλλη πλευρά, οι τιμές των προϊόντων που ήταν πανάκριβες, καθώς ανθούσε το εμπόριο των τούνελ, σταδιακά άρχισαν να πέφτουν ακόμα και σε επίπεδα προ πολιορκίας για κάποια από αυτά. Από τα μέσα του 2009, αυτοκίνητα, που μέχρι τώρα έρχονταν σε κομμάτια άρχισαν να έρχονται ολόκληρα. Και οι αγρότες άρχισαν να επωφελούνται από όλα αυτά που δεν είχαν και πλέον τους τα έφερναν από τα τούνελ (σωλήνες άρδευσης, εργαλεία, ζιζανιοκτόνα κ.λπ.).
Η ανεργία φαίνεται να έπεσε από 45% πριν την Επιχείρηση Χυτό Μολύβι, σε 32% στα μέσα του 2011.
Όμως το σύστημα κάποια στιγμή έφτασε στα όριά του και από τον μεγάλο ανταγωνισμό, τα κέρδη των τούνελ άρχισαν να πέφτουν. Παράλληλα, η απόφαση του Ισραήλ να χαλαρώσει κάπως τον αποκλεισμό, μετά την κατακραυγή για τη σφαγή στο Στολίσκο της Ελευθερίας, ανέκοψε ως ένα βαθμό τη βιομηχανία των τούνελ που περιορίστηκε κυρίως σε προϊόντα που απαγορεύονταν από το Ισραήλ.
Η επανάσταση και η πτώση του Μουμπάρακ, αρχικά έδωσε νέα ώθηση: σταμάτημα του τείχους, λιγότερη καταστολή, λιγότερη ανάγκη για δωροδοκίες Αιγυπτίων των δυνάμεων ασφαλείας. υπόγειας σήραγγες εξαγωγές αναφέρονταν πλέον από τη Γάζα προς την Αίγυπτο.
Παρόλα αυτά, καθώς το SCAF εδραίωνε την εξουσία του, άρχισε να σφίγγει πάλι τον κλοιό εμποδίζοντας κυρίως τα καύσιμα και προκαλώντας πάλι ενεργειακά προβλήματα στην αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας. 



Από την άλλη πλευρά στις αρχές του 2012, φάνηκε ότι η συμβολή των τούνελ στην οικονομία της Γάζας είχε φτάσει σε κάποια όρια, και η ανεργία άρχισε να αυξάνεται και πάλι.
Γενικά πάντως, τα τούνελ είχαν καταφέρει να σώσουν τη Λωρίδα της Γάζας από τον αποκλεισμό. Το μεγαλύτερο μέρος των αναγκαίων αγαθών για την επιβίωση του πληθυσμού ερχόταν από τα τούνελ. Παράλληλα η βιομηχανία των τούνελ ήταν ο μεγαλύτερος μη κρατικός εργοδότης στη Λωρίδα της Γάζας (όπου ένα μεγάλο μέρος είναι υπάλληλοι είτε της Παλαιστινιακής Αρχής της Χαμάς είτε της προηγούμενης της Φατάχ, που ακόμα πληρώνονται, ακόμα και αν κάποιοι πλέον δε δουλεύουν). Με κάθε τούνελ που λειτουργούσε πλήρως να απασχολεί 20 με 30 άτομα, το 2010 υπήρχαν εκτιμήσεις ότι η βιομηχανία αυτή είχε έως και 5.000 ιδιοκτήτες και 25.000 εργάτες, από την οποία ζούσαν 150.000 κόσμος τελικά, ή το 10% σχεδόν του πληθυσμού της Λωρίδας της Γάζας.
Στο μεταξύ όμως οξύνθηκαν και οι ανισότητες. Καθώς το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού φτώχαινε λόγω του αποκλεισμού (εργάτες που κάποτε πήγαιναν για δουλειά στο Ισραήλ, ή δούλευαν εντός Γάζας σε οικοδομές και εργοστάσια ή βιοτεχνίες, αγρότες που δεν μπορούσαν πια να εξάγουν, ψαράδες που ολοένα και τους περιόριζαν τη ζώνη αλιείας, βιοτέχνες, κάποιοι έμποροι ή και χονδρέμποροι που υπέστησαν ανταγωνισμό από τους ιδιοκτήτες των τούνελ, κ.λπ.), μια νέα τάξη νεόπλουτων ιδιοκτητών τούνελ δημιουργήθηκε, ενώ και οι εργάτες των τούνελ κέρδιζαν πολύ παραπάνω από οποιονδήποτε άλλο εργάτη, ακόμα κι αυτούς που στη Δυτική Όχθη δουλεύουν στο χτίσιμο των παράνομων ισραηλινών εποικισμών. Παράλληλα και σε γεωγραφικό επίπεδο, ο βορράς, το Μπέιτ Χανούν, που είχε κάποτε βιομηχανική ζώνη και ήταν και πύλη εξόδου προς το Ισραήλ, φτώχυνε, ενώ ο νότος, η Ράφα, είδε την ανεργία να πέφτει από 50% όταν πήρε την εξουσία η Χαμάς, σε 20% το Δεκέμβριο του 2008. Ενώ δεν έλειψαν και οι γκρίνιες για πλουτισμό στελεχών της Χαμάς, χωρίς κάτι τέτοιο να μπορεί να επιβεβαιωθεί.

Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι…

Το ζήτημα της καταστροφής των τούνελ ξαναήρθε σε πρώτο πλάνο, ήδη από πέρυσι το καλοκαίρι, μετά από επίθεση φερόμενων ως ισλαμιστών μαχητών εναντίον Αιγυπτίων και στη συνέχεια Ισραηλινών στρατιωτών που είχε στοιχίσει τη ζωή σε 16 Αιγύπτιους φαντάρους, στις αρχές του Αυγούστου του 2012. Τότε, θεωρώντας ότι στην επίθεση μπορεί να είχαν χρησιμοποιηθεί τούνελ της Γάζας, η Αίγυπτος σχημάτισε στρατιωτική επιτροπή για να διερευνήσει τρόπους να καταστρέψει τα τούνελ. Ομάδα μηχανικών, συνοροφυλάκων και αξιωματικών των υπηρεσιών πληροφοριών κατέφθασε στα σύνορα, μαζί με εξοπλισμό για να καταστρέψει τα τούνελ. Αιγύπτιος αξιωματικός ασφαλείας, έλεγε στο παλαιστινιακό πρακτορείο Μαάν ότι υπήρχαν πάνω από 1.200 τούνελ στην περιοχή. Στο παρελθόν για την καταστροφή των τούνελ τα γέμιζαν με τσιμέντο ή νερό ή χρησιμοποιούσαν εκρηκτικά. 


Φορτηγά μεταφέρουν εκσκαφείς για την καταστροφή των τούνελ  - Αλ Αρίς 9/8/2012

Η Χαμάς φέρεται τότε να διέταξε επίσης κλείσιμο τούνελ. Τα τούνελ όμως έφερναν ζωτικά αγαθά όπως τρόφιμα, καύσιμα και οικοδομικά υλικά, σπάζοντας τον ισραηλινό αποκλεισμό. «Ογδόντα τοις εκατό όλων των υλικών τροφίμων στις αγορές της Γάζας προέρχεται από την Αίγυπτο. Αυτό που έρχεται από το Ισραήλ δεν είναι καθόλου αρκετό», έλεγε ο ιδιοκτήτης τούνελ Αμπού Άουνι. [ii]
Ήδη εκείνη την εποχή η αιγυπτιακή εφημερίδα Αλ Αχράμ μίλαγε για καταστροφή 150 τούνελ. 


Οι εκσκαφείς συνοδευόμενοι από αιγυπτιακά τεθωρακισμένα - Ράφα 9/8/2012

Ένας ανώτερος αξιωματούχος της Φατάχ, ο Ταγιέμπ Αμπντέλ Ραχίμ, επικεφαλής επίσης του γραφείου του Προέδρου Μαχμούντ Αμπάς, δήλωσε ότι η Παλαιστινιακή Αρχή (Π.Α.) υποστήριζε την Αίγυπτο στην καταστροφή των τούνελ, θεωρώντας ότι έχουν γίνει απειλή για την ασφάλεια της Αιγύπτου, και βλάπτουν τη συμφιλίωση μεταξύ Χαμάς και Φατάχ, αλλά και τις σχέσεις της Αιγύπτου με τους Παλαιστίνιους.
Το ηγετικό στέλεχος της Χαμάς, Σάλαχ Αλ Μπαρνταουίλ, πέρασε κατευθείαν στην αντεπίθεση λέγοντας ότι η θέση της Π.Α. ήταν «άθλιος οπορτουνισμός που αντιβαίνει κάθε αξία και ηθική και εθνική ευθύνη». [iii]

 
Δυνάμεις ασφαλείας της Χαμάς και Αιγύπτιοι στρατιώτες φρουρούν τα σύνορα Γάζας - Αιγύπτου - 6/8/2012

Βέβαια αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που η Παλαιστινιακή Αρχή είχε καταφερθεί εναντίον των τούνελ, που έδιναν ζωή στην ελεγχόμενη από τη Χαμάς, Λωρίδα της Γάζας. Το 2010, επί Μουμπάρακ, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Αίγυπτο, ο Μαχμούντ Αμπάς φέρεται να είχε δηλώσει ότι τα τούνελ μεταξύ Γάζας και Αιγύπτου «χρησιμοποιούνται μόνο για να μεταφέρονται λαθραία ουίσκι, ναρκωτικά και Μερσεντές, ενώ όλα τα αναγκαία αγαθά της Γάζας έρχονται μέσα από ισραηλινά περάσματα προς τη Λωρίδα της Γάζας». Οι δηλώσεις αυτές φαίνεται να είχαν εξοργίσει τους ιδιοκτήτες των τούνελ που δέχονταν αυστηρούς ελέγχους από τις αρχές της Χαμάς. [iv]
Τον Αύγουστο του 2012 λοιπόν, η Χαμάς, δήλωσε έτοιμη να κλείσει τα τούνελ εάν η Αίγυπτος άνοιγε μόνιμα το συνοριακό πέρασμα της Ράφας[v], το οποίο βέβαια θα έπρεπε να ανοίξει και για τα αναγκαία προϊόντα, δηλαδή να γίνει και εμπορικό πέρασμα και όχι μόνο επιβατηγό. Ο Σάλεχ Μπαρνταουίλ έλεγε ότι μια «πολιτισμένη εναλλακτική» στα τούνελ, θα ήταν να ανοίξει το πέρασμα της Ράφας για αγαθά και επιβάτες.[vi] Το αντίθετο όμως συνέβαινε εκείνες τις μέρες, με το πέρασμα της Ράφας να έχει κλείσει, με αποτέλεσμα ο υπουργός εσωτερικών της κυβέρνησης της Χαμάς στη Γάζα, Φάθι Χάμαντ να αναρωτιέται: «Υποφέραμε από το άδικο καθεστώς του Μουμπάρακ που συμμετείχε στον [ισραηλινό] αποκλεισμό της Γάζας. Γιατί πρέπει να υποφέρουμε τώρα στην εποχή της αιγυπτιακής επανάστασης και δημοκρατίας;» [vii]




Η Χαμάς φέρεται να πρότεινε επίσης ως εναλλακτική μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου και βιομηχανίας, στα σύνορα Γάζας – Αιγύπτου [viii], ούτε όμως αυτή η ιδέα φάνηκε να προχωράει.

Ήδη πριν τελειώσει ο Αύγουστος, το Γραφείο για το Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA) ανέφερε ότι μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι εισαγωγές καυσίμων και οικοδομικών υλικών φέρονταν να είχαν πέσει κατά 30 και 70 τοις εκατό αντίστοιχα. [ix]

Το Νοέμβριο του 2012, οι αιγυπτιακές δυνάμεις ασφαλείας στο βόρειο Σινά, εμφανίζονταν έτοιμες να καταστρέψουν τα υπόλοιπα τούνελ προς τη Γάζα. [x] Ενδεχομένως όμως ο πόλεμος των 8 ημερών που ξέσπασε μετά από ισραηλινή επίθεση στη Γάζα, στις 14 Νοεμβρίου να ανέβαλε αυτά τα σχέδια.

Τον Ιανουάριο του 2013, αιγυπτιακές υπηρεσίες ασφαλείας ανακοίνωσαν ότι κατάφεραν να ανακαλύψουν στην περιοχή Be’r al-Hefn, νότια της πόλης Αλ Αρίς, εγκαταστάσεις αποθήκευσης όπλων με προηγμένους αντιαρματικούς και αντιαεροπορικούς πυραύλους, που προέρχονταν από τη Λιβύη και έμποροι όπλων σχεδίαζαν να περάσουν λαθραία στη Λωρίδα της Γάζας μέσω των τούνελ. [xi]




Το Φλεβάρη ο εκπρόσωπος των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων Άχμεντ Μοχάμεντ Άλι, δήλωσε ότι η καταστροφή των τούνελ συνεχιζόταν, προσθέτοντας ότι υπήρχαν εκτιμήσεις για 225 τούνελ, κάτω από τα σύνορα. «Έχει ειπωθεί ότι κάθε τούνελ έχει διάφορες εισόδους, κάποιες από τις οποίες είναι μέσα σε σπίτια Αιγυπτίων που δεν μπορούν να αποκαλυφθούν. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε κάπου 550 εισόδους τούνελ», δήλωσε ο Άλι στο παλαιστινιακό πρακτορείο Maan. [xii]
Τον ίδιο μήνα ήρθε και απόφαση αιγυπτιακού δικαστηρίου, που διέταζε την καταστροφή των τούνελ, και έτσι από το Μάρτιο εντάθηκε η εκστρατεία καταστροφής τους. 

Τον Μάρτιο, μεταδόθηκε ότι όλα τα τούνελ στην περιοχή Σαρσορίγια της περιφέρειας του Αλ Αρίς, είχαν κλείσει. Κάπου 250 τούνελ είχαν κατεδαφιστεί, ανέφερε στρατιωτική πηγή. Στρατιώτες σταθμευμένοι στη συνοριακή περιοχή της Ράφας είχαν κατάσχει 70.000 λίτρα βενζίνης και ντίζελ, που προορίζονταν για τη Λωρίδα της Γάζας μέσα από τα τούνελ. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη κατάσχεση τέτοιου είδους που είχε γίνει από την έναρξη της στρατιωτικής εκστρατείας για την καταστροφή των τούνελ, είχε δηλώσει στρατιωτική πηγή στην αιγυπτιακή εφημερίδα Αλ Μάσρι Αλ Υόμ. [xiii]




Τον Απρίλιο η αιγυπτιακή τηλεόραση μετέδωσε ότι η αιγυπτιακή συνοροφυλακή κατέστρεψε αρκετές σήραγγες που έσπαγαν τον αποκλεισμό. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, οι αιγυπτιακές δυνάμεις ασφαλείας είχαν εντοπίσει ένα τούνελ που φέρεται να «χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά όπλων που προέρχονταν από τη Λιβύη», και το κατέστρεψαν αφού κατέσχεσαν όπλα και εκρηκτικά.
«Κάποια από τα κατεστραμμένα τούνελ, ήταν ειδικά σχεδιασμένα για να επιτρέπουν τη μεταφορά αυτοκινήτων στη Γάζα», ισχυρίστηκε το ρεπορτάζ. Επίσης συνελήφθησαν επτά Παλαιστίνιοι που φέρονταν να είχαν μαζί τους μεγάλα χρηματικά ποσά που σκόπευαν να τα περάσουν λαθραία στην αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας.
Όμως τα τούνελ χρησιμοποιούνται επίσης για να εισαχθούν αναγκαίες ιατρικές προμήθειες και φάρμακα που λείπουν από τα νοσοκομεία και τα ιατρικά κέντρα της Λωρίδας της Γάζας, εξαιτίας του αποκλεισμού, που έχει οδηγήσει στο θάνατο εκατοντάδων ασθενών, συμπεριλαμβανομένων βρεφών και παιδιών. [xiv]
 
Στις αρχές Μαΐου, το Μαάν μετέδωσε ότι οι αιγυπτιακές αρχές είχαν ανακαλύψει 276 άγνωστα μέχρι τότε, τούνελ. Τα 154 είχαν καταστραφεί άμεσα, και 94 θα καταστρέφονταν τις επόμενες μέρες, ενώ δυσκολίες παρουσίαζε η καταστροφή 28 τούνελ που είχαν κατασκευαστεί κάτω από κατοικίες. [xv]

Ό,τι δεν κατάφερε ο Μουμπάρακ έγινε επί Μόρσι

Στις αρχές Ιουνίου, ο Αμπάς, μιλώντας στην σαουδαραβική εφημερίδα Αλ Γουατάν, επανέλαβε τις δηλώσεις ότι τα τούνελ απειλούν την αιγυπτιακή εθνική ασφάλεια, προκαλώντας την αντίδραση της Χαμάς που τις χαρακτήρισε ξεκάθαρη υποκίνηση για αποκλεισμό και λιμό στη Λωρίδα της Γάζας. [xvi]


Μαχμούντ Αμπάς

Λίγο πριν την πτώση του Μόρσι, το Ρόιτερς είχε δημοσιεύσει ρεπορτάζ (που είχε αναδημοσιευθεί στον αγγλόφωνο λιβανέζικο ιστότοπο  Αλ Αχμπάρ [xvii]) για την εντατικοποίηση της αιγυπτιακής καταστολής εναντίον των τούνελ της Γάζας, η οποία οδηγεί σε εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου και του τσιμέντου. Οι Παλαιστίνιοι που εμπλέκονται στη βιομηχανία των τούνελ, έλεγαν ότι η εκστρατεία συμπεριλάμβανε το πλημμύρισμα των υπόγειων περασμάτων με λύματα, και ότι εντάθηκε τις τελευταίες εβδομάδες πριν τις διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης που προγραμματίζονταν για τις 30 Ιουνίου.
Ο τότε Αιγύπτιος πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι είχε βρεθεί να βάλλεται πολιτικά στο εσωτερικό εξαιτίας της αμφισβήτησης της εξουσίας του από ισλαμιστές μαχητές στο Σινά που είχαν επιτεθεί σε αιγυπτιακές δυνάμεις ασφαλείας στη χερσόνησο. Ο αιγυπτιακός στρατός προσπαθώντας να αποκαταστήσει το κενό ασφαλείας στο Σινά, μετά την πτώση του Μουμπάρακ, είχε δεσμευτεί να κλείσει όλα τα τούνελ κάτω από τα σύνορα με τη Γάζα, λέγοντας ότι χρησιμοποιούνται από μαχητές και στις δύο πλευρές για να μετακινούνται και να μεταφέρουν όπλα.
Οι κινήσεις αυτές εναντίον των τούνελ είχαν διαψεύσει τις ελπίδες πολλών Παλαιστινίων ότι ο Μόρσι, μέλος των Αδερφών Μουσουλμάνων, από τους οποίους είχε προέλθει η Χαμάς, θα μετέβαλλε σημαντικά τους αιγυπτιακούς συνοριακούς περιορισμούς στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία υφίσταται επίσης τον ισραηλινό αποκλεισμό.
«Η δουλειά είναι κλινικά νεκρή», έλεγε ο Αμπού Μπάσαμ, που απασχολούσε 40 εργάτες σε ένα παλαιστινιακό δίκτυο τούνελ στη συνοριακή πόλη της Ράφας. «Τα τούνελ έχουν κλείσει σχεδόν ολοκληρωτικά».
Μόνο 50 με 70 τούνελ, από τα εκατοντάδες που παρείχαν έναν εμπορικό ομφάλιο λώρο με τη Λωρίδα της Γάζας, ήταν πλέον ανοιχτά και αυτά σε μερική λειτουργία, έλεγαν οι ιδιοκτήτες τους.
Ο αιγυπτιακός στρατός είχε προειδοποιήσει αυστηρά τους κατοίκους του Σινά να μη πλησιάζουν το φράχτη με τη Γάζα και να σταματήσουν να κάνουν εμπόριο μέσω των τούνελ γιατί θα αντιμετώπιζαν τιμωρία, όπως έλεγαν οι παλαιστίνιοι ιδιοκτήτες των τούνελ, που έμαθαν για τη διαταγή από τους αιγύπτιους συνέταιρούς τους.
«Σήμερα πρέπει να πληρώσουμε επιπλέον χρήματα για να πείσουμε έναν αιγύπτιο οδηγό να μεταφέρει αγαθά σε εμάς…, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών βασικών αγαθών εδώ», έλεγε ο Αμπού Άλι, άλλος ένας ιδιοκτήτης τούνελ, καθώς στεκόταν δίπλα στο φρεάτιο της ερειπωμένης του σήραγγας.
Η τιμή του τσιμέντου στη Γάζα είχε εκτοξευθεί από τα 95 δολάρια ο τόνος, στα 217. Οι Παλαιστίνιοι που αγόραζαν σχετικά φτηνή βενζίνη που ερχόταν λαθραία από την Αίγυπτο, τώρα έπρεπε να πληρώσουν καύσιμα που εισάγονται από ισραηλινές εταιρίες που πουλούν σε διπλάσια τιμή. 



Το σκηνικό με τις μεγάλες ουρές οχημάτων έξω από βενζινάδικα έγινε συνηθισμένο τις τελευταίες εβδομάδες πριν την πτώση του Μόρσι, με οδηγούς ταξί να περιμένουν να αρπάξουν μικρές ποσότητες καυσίμων που «έσταζαν» από τα τούνελ που λειτουργούσαν ακόμα.
Ένας ιδιοκτήτης τούνελ που απασχολούσε 24 εργάτες, έλεγε ότι τώρα έφερνε 50 τόνους τροφίμων τη μέρα, σε σύγκριση με τους 300 τόνους που έφερνε μόλις δύο εβδομάδες πριν.
Πολλοί κάτοικοι της Γάζας παραπονούνταν ότι είχαν μείνει χωρίς γκάζι για μαγείρεμα, επί εβδομάδες, με τις προμήθειες από τα τούνελ να έχουν πέσει, και αυτές από ισραηλινούς προμηθευτές να είναι σπάνιες.

Ο Γάζι Χάμαντ, αναπληρωτής υπουργός εξωτερικών της κυβέρνησης της Χαμάς στη Γάζα, δήλωσε ότι καταλαβαίνει την περίπλοκη εσωτερική κατάσταση του Μόρσι, και επανέλαβε ότι ήταν προετοιμασμένοι να κλείσουν όλα τα τούνελ, εάν η Αίγυπτος επέτρεπε αγαθά μέσω του συνοριακού περάσματος της Ράφας, του μοναδικού που δεν ήταν προς το Ισραήλ.
Σε αυτό το αποκλειστικά επιβατηγό πέρασμα, όπου αρχικά η κίνηση είχε αυξηθεί σημαντικά μετά την ανάληψη καθηκόντων από το Μόρσι, είχε επιβραδυνθεί πολύ τελευταία και εκατοντάδες άνθρωποι είχαν αναγκαστεί να καθυστερήσουν τα ταξίδια τους. Οι Αιγύπτιοι αξιωματούχοι επικαλούνταν τεχνικά προβλήματα.

Στο μεταξύ, το Ισραήλ που διατηρεί το χερσαίο, εναέριο και θαλάσσιο αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας, αλλά είχε χαλαρώσει κάποιους περιορισμούς εισαγωγών τα τελευταία χρόνια απέναντι στις διεθνείς επικρίσεις, ανακοίνωνε εκείνες τις μέρες ότι έκλεινε το μοναδικό εμπορικό πέρασμα με τη Γάζα, μέχρι νεωτέρας, ως απάντηση σε επίθεση με ρουκέτα από παλαιστίνιους μαχητές. 



Το ίδιο το Palestinian Information Center (PIC), ειδησεογραφικός ιστότοπος που πρόσκειται στη Χαμάς, μετέδιδε στις 30 Ιουνίου, (ημέρα των προγραμματισμένων μαζικών κινητοποιήσεων στην Αίγυπτο) ότι το 95% των τούνελ είχαν κλείσει! Τα αιγυπτιακά μέτρα κατά των τούνελ καθώς και η ανάπτυξη αιγυπτιακών δυνάμεων στην άλλη πλευρά των συνόρων χαρακτηρίζονταν πρωτοφανή. Στην παλαιστινιακή πλευρά η περιοχή έμοιαζε έρημη, χωρίς φορτηγά ή εργάτες, και χωρίς το θόρυβο από τις μηχανές που άνοιγαν τα τούνελ ή από τις γεννήτριες. Η εισαγωγή καυσίμων, οικοδομικών υλικών, τροφίμων και άλλων αγαθών είχε σταματήσει. [xviii]



Το τελειωτικό χτύπημα στα τούνελ από τον πραξικοπηματία Σίσι

Σε αυτή την κατάσταση βρίσκονταν λοιπόν τα τούνελ, όταν συνέβησαν τα δραματικά γεγονότα στην Αίγυπτο. Απ’ ότι φαίνεται το μεγαλύτερο μέρος των τούνελ είχε ήδη καταστραφεί επί Μόρσι. Παρόλα αυτά είτε γιατί δεν απέδιδε τόσο πολύ τις ευθύνες για την καταστροφή των τούνελ στον ίδιο τον Μόρσι, αλλά στο στρατό, είτε γιατί τώρα θεωρεί πολύ πιο επικίνδυνη την ανατροπή του Μόρσι, η Χαμάς εμφανίζεται πιο ανοιχτά επικριτική για την καταστροφή των τούνελ, απ’ ό,τι την προηγούμενη περίοδο. Τουλάχιστον αυτή η εντύπωση δίνεται από το PIC, τον ειδησεογραφικό ιστότοπο που πρόσκειται στη Χαμάς, ο οποίος έχει δώσει πολύ μεγάλο βάρος στη συνέχιση της εκστρατείας καταστροφής των τούνελ από τον αιγυπτιακό στρατό μετά το πραξικόπημα του Σίσι. Στις 15 Ιουλίου μεταδίδει την είδηση ότι ο Γενικός Διοικητής των Αιγυπτιακών Ενόπλων Δυνάμεων, Αμπντέλ Φάταχ Αλ Σίσι, έδωσε διαταγή για την καταστροφή όλων των τούνελ της Γάζας, με μπουλντόζες ή πλημμυρίζοντάς τα.[xix] Στις 16 Ιουλίου, το PIC μεταδίδει δηλώσεις του παλαιστινιακού κινήματος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Αλ Αχράρ ότι η απόφαση αυτή του αιγυπτιακού στρατιωτικού καθεστώτος αποτελεί αδικαιολόγητο έγκλημα. Το Αλ Αχράρ εξέφρασε την έκπληξή του για την αιγυπτιακή απόφαση που υποστηρίζει τα ισραηλινά σχέδια για να ενταθεί ο αποκλεισμός. Κάλεσε το αιγυπτιακό καθεστώς να μην εμπλέκει τη Γάζα στις εσωτερικές αιγυπτιακές υποθέσεις και να τερματίσει τον αποκλεισμό της ή να βρει μια εναλλακτική για τα τούνελ, ανοίγοντας το συνοριακό πέρασμα της Ράφας. [xx] Στο μεταξύ την ίδια μέρα μεταδίδεται η είδηση ότι ο Αιγυπτιακός Στρατός βρήκε και κατέστρεψε άλλα 8 τούνελ το τελευταίο 48ωρο, και ότι εντόπισε 23 δεξαμενές με ένα εκατομμύριο λίτρα καυσίμων! [xxi] [xxii] 








 



Από την άλλη πλευρά το Maan μεταδίδει την είδηση ότι ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Χαμάς στη Γάζα, Ζιάντ Θάθα, δήλωσε ότι βρίσκονται σε συνεχείς συνομιλίες με τους αιγύπτιους αξιωματούχους για το άνοιγμα του συνοριακού περάσματος της Ράφα σε κανονική βάση, αλλά ότι δεν θεωρούν ότι η Αίγυπτος είναι μέρος της πολιορκίας. «Υπάρχει μόνο μια πολιορκία στη Γάζα, όχι δύο, και επιβάλλεται από την ισραηλινή κατοχή με το πράσινο φως των ΗΠΑ», δηλώνει ο Θάθα. [xxiii]  





To PIC όμως την επομένη συνεχίζει να περιγράφει την δύσκολη κατάσταση που επικρατεί εξαιτίας του κλεισίματος των τούνελ αναφέροντας δηλώσεις του εκπροσώπου του Υπουργείου Μεταφορών, Χαλίλ Ζαγιάν, ότι 20.000 δημόσια οχήματα και άλλα 30.000 ιδιωτικά έχουν πληγεί από την κρίση καυσίμων.[xxiv] 


Ισμαήλ Χανίγια

Στις 18 Ιουλίου το PIC μεταδίδει δηλώσεις του πρωθυπουργού της κυβέρνησης της Χαμάς στη Γάζα, Ισμαήλ Χανίγια, ότι η αιγυπτιακή πλευρά θα πρέπει να βρει μια εναλλακτική στα τούνελ, για την είσοδο αγαθών στη Λωρίδα.[xxv] Ενώ την ίδια μέρα μεταδίδει δηλώσεις της Αραβικής οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με έδρα το Λονδίνο, ότι η Λωρίδα της Γάζας υποφέρει από πρωτοφανείς αιγυπτιακούς περιορισμούς μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα, και ότι επίκειται ανθρωπιστική καταστροφή. 


Το συνοριακό πέρασμα στη Ράφα

Ανάμεσα στα άλλα η οργάνωση αναφέρει ότι παράλληλα με το κλείσιμο του συνοριακού περάσματος στη Ράφα, ο αιγυπτιακός στρατός ξεκίνησε εκστρατεία μεγάλης κλίμακας για την καταστροφή των τούνελ, σημειώνοντας ότι χρησιμοποίησε ακόμα και τα αεροσκάφη του, μετά από συνεννόηση με την ισραηλινή πλευρά. [xxvi] Στις 24 Ιουλίου, το PIC αναφέρεται στις δηλώσεις του Ειδικού Συντονιστή του ΟΗΕ για την Ειρηνευτική Διαδικασία στη Μέση Ανατολή, Ρόμπερτ Σέρι, ο οποίος έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου ότι εάν δεν απελευθερωθεί η είσοδος από νόμιμα περάσματα, και με δεδομένο ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις, έχει πάψει να λειτουργεί ένα 80% των τούνελ, η οικονομική και ανθρωπιστική κατάσταση θα επιδεινωθεί περαιτέρω. Επίσης αναφέρεται ότι η έλλειψη καυσίμων έχει πλήξει μεταξύ άλλων και τους ψαράδες της Λωρίδας της Γάζας. [xxvii]
Από την άλλη πλευρά, η ενορχηστρωμένη εκστρατεία δαιμονοποίησης των Παλαιστινίων από τα αιγυπτιακά ΜΜΕ [xxviii], αφενός αποσιωπά το γεγονός πως ο Μόρσι, που τώρα προσπαθούν να τον παρουσιάσουν περίπου ως ξένο πράκτορα της Χαμάς, κάθε άλλο παρά είχε βοηθήσει στο να αρθεί ο αποκλεισμός [xxix], και αφετέρου δικαιολογεί ένα τελειωτικό χτύπημα στα τούνελ, αν όχι και χειρότερα μέτρα, εναντίον των Παλαιστινίων της Λωρίδας της Γάζας. 


Δυνάμεις ασφαλείας της Χαμάς περιπολούν στα σύνορα με την Αίγυπτο

Να τερματιστεί ο ισραηλινός και αιγυπτιακός αποκλεισμός της Γάζας

Πολλές υποθέσεις μπορούν να γίνουν για το ποιος πραγματικά ευθύνεται για το κλείσιμο των τούνελ της Γάζας. Διαφορετικές αντιλήψεις μπορεί να υπάρχουν για το κατά πόσο η Χαμάς θα μπορούσε να έχει αντιδράσει διαφορετικά τους τελευταίους μήνες απέναντι σε αυτήν την εξέλιξη. Άλλωστε και η ίδια η Χαμάς το τελευταίο διάστημα φέρεται να έχει περισσότερες εσωτερικές διαφωνίες από ποτέ, λόγω των περιφερειακών εξελίξεων με τον εμφύλιο στη Συρία και τα συνεπακόλουθα διλήμματα για την πολιτική συμμαχιών της. Πολλά μπορεί να καταλογίσει κανείς στο σύστημα των τούνελ, όπου κάποιοι λίγοι «επιχειρηματίες» θησαύριζαν εις βάρος του συνόλου του πληθυσμού, αλλά και των εργατών που έκαναν το μεροκάματο του τρόμου, πόσο μάλλον των παιδιών που δούλευαν σ’ αυτά. Ο Αμπάς φέρεται να είχε μιλήσει στον Economist για 800 εκατομμυριούχους και 1.600 σχεδόν εκατομμυριούχους που ελέγχουν τα τούνελ [βλ. παραπομπή viii]. Η εκμετάλλευση φαντάζει ακόμα χειρότερη αν αναλογιστεί κανείς ότι τα τούνελ χρησιμοποιούνταν και για να μετακινηθούν άνθρωποι, που πλήρωναν γι’ αυτό (παλαιότερα πολύ αδρά, εκατοντάδες ή και χιλιάδες δολάρια, αργότερα όταν γιγαντώθηκε η βιομηχανία των τούνελ, και δόθηκε και άδεια από τη Χαμάς να χρησιμοποιηθούν για μεταφορά ανθρώπων, οι τιμές έπεσαν σε κάποιες δεκάδες), ενώ θα μπορούσαν κάλλιστα να περνούν, πιο εύκολα και πιο φτηνά, από το συνοριακό πέρασμα της Ράφας, αν παρέμενε μονίμως ανοιχτό και χωρίς περιορισμούς ασφαλείας, ιδιαίτερα για νεαρούς άντρες. 



Το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι τα τούνελ αποτελούσαν πηγή ζωής αλλά και μιας κάποιας αυτονομίας, σε οικονομικό ή εν μέρει και στρατιωτικό επίπεδο, για τη Λωρίδα της Γάζας, αφού οι κάτοικοί της δεν εξαρτούνταν τόσο πολύ από το εκάστοτε αιγυπτιακό καθεστώς, και τώρα η κατάσταση έτσι όπως έχει εξελιχθεί, μόνο αρνητική είναι για τους Παλαιστίνιους.
Καταρχήν σε ανθρωπιστικό επίπεδο, αυτός που πληρώνει το τίμημα είναι ο απλός λαός στη Λωρίδα της Γάζας. Μπορεί τα προϊόντα που έρχονταν από τα τούνελ να ήταν πιο ακριβά, αλλά τουλάχιστον υπήρχαν. Τώρα πλέον εκλείπουν κάποια από αυτά, και όταν υπάρχουν είναι σε ακόμα πιο ακριβές τιμές. Η κρίση καυσίμων πλήττει όπως είδαμε, οδηγούς, ψαράδες αλλά και συνολικά τον πληθυσμό.
Παράλληλα είναι προφανές ότι κάποιες χιλιάδες νεολαίοι που έβρισκαν δουλειά στα τούνελ, μια δουλειά εξαιρετικά επικίνδυνη (πάνω από 230 νεκροί μέχρι το Γενάρη), αλλά καλύτερα αμειβόμενη από πολλές άλλες αντίστοιχες, τώρα έχουν βρεθεί άνεργοι. Ο Υπουργός Οικονομίας της κυβέρνησης της Χαμάς στη Γάζα, Αλάα Ραφάτι, μιλά για πάνω από 20.000 εργάτες που έχουν χάσει τη δουλειά τους στα τούνελ. Ενώ υπολογίζει απώλειες στην οικονομία της τάξης των 230 εκατομμυρίων δολαρίων τον Ιούνιο, λόγω του κλεισίματος των τούνελ. [xxx]




Σε πολιτικό επίπεδο, η Χαμάς, αν υποθέσουμε ότι έκανε υπομονή τόσους μήνες, όσο ήταν στην εξουσία ο Μόρσι, δείχνοντας κατανόηση και ζητώντας εναλλακτική λύση για τα τούνελ, τώρα πλέον έχει χάσει τόσο τα τούνελ, (και επίσης και τα κέρδη από τους δασμούς, που επέβαλε στα προϊόντα που πέρναγαν από εκεί), όσο και τον πολιτικό της σύμμαχο στην Αίγυπτο. Άρα, ως κυβέρνηση στη Γάζα, βρίσκεται σε δύσκολη θέση με τον αποκλεισμό να σφίγγει. Χωρίς τα τούνελ η εξάρτησή της, είτε από τους Ισραηλινούς και το τι θα αφήσουν να περάσει με το σταγονόμετρο, είτε από το εκάστοτε αιγυπτιακό καθεστώς, είναι απείρως μεγαλύτερη. Στο βαθμό δε που, είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι η ισχυρότερη συνιστώσα της παλαιστινιακής αντίστασης, η δυσχερέστερη αυτή θέση στην οποία βρίσκεται σήμερα, είναι πρόβλημα γενικά για τους Παλαιστίνιους και την παλαιστινιακή υπόθεση.
Ενώ και σε στρατιωτικό επίπεδο, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε τι βαθμό έχει πληγεί η δυνατότητα της Χαμάς – και κατ’ επέκταση και όλων των άλλων ένοπλων οργανώσεων στη Λωρίδα της Γάζας – να ανεφοδιάζονται.
Δεν μπορούμε βέβαια να γνωρίζουμε πόσα ακριβώς τούνελ είναι ακόμα σε λειτουργία, και πόσα θα επιχειρήσουν να ξαναφτιάξουν οι Παλαιστίνιοι. Είδαμε ότι στο παρελθόν δεν το έβαλαν κάτω ακόμα κι όταν ο Μουμπάρακ προσπάθησε να χτίσει μεταλλικό τείχος μέσα στη γη.
Σε κάθε περίπτωση αυτό που απαιτείται σήμερα, ίσως όσο ποτέ άλλοτε, είναι ο τερματισμός του αποκλεισμού. Τόσο του ισραηλινού όσο και του αιγυπτιακού. Γιατί κακά τα ψέματα, αποκλεισμός δεν θα υφίσταντο αν η Γάζα δεν ήταν αποκλεισμένη από όλες τις πλευρές. Μπορεί οι Παλαιστίνιοι, για πολιτικούς λόγους να μην μπορούν να το πουν ξεκάθαρα, όμως ο αποκλεισμός ήταν ανέκαθεν όχι μόνο ισραηλινός αλλά και αιγυπτιακός – επί Μουμπάρακ, επί SCAF, επί Μόρσι, και τώρα με το νέο στρατιωτικό καθεστώς.

Γ.Κ.



[i] Πολλά από τα στοιχεία αυτού του κεφαλαίου προέρχονται από το άρθρο του Nicolas Pelham, Gaza's Tunnel Phenomenon: The Unintended Dynamics of Israel's Siege, Journal of Palestine Studies, Vol 41, no. 4 (Summer 2012), p. 6.

[vi] Hamas to Egypt: Open Rafah, We’ll Close Tunnels,  Displaced Palestinians, 13/8/2012

[viii] Hamas proposes free trade zone in Rafah , Egypt Independent (AFP), 24/9/2012

[x] North Sinai security forces to destroy Sinai-Gaza tunnels 'within days',  Egypt Independent (Al-Masry Al-Youm), 8/11/2012

[xi] Police seize missiles en route to Gaza Strip , Egypt Independent (DPA), 4/1/2013

Posted by at
Labels: , , , , ,