ΒΕΤΟ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟ
Στη «Ζωή εν Τάφω», ο Μυριβήλης βάζει δυο ήρωες να σχολιάζουν ειρωνικά το ότι κάποιους αιώνες πριν, πλήθη ανθρώπων αιματοκυλίστηκαν για το «ομοούσιον» ή το «ομοιούσιον» της Αγίας Τριάδας. Και να διατυπώνουν την εικασία ότι ίσως οι μελλοντικές γενιές να αντιμετωπίζουν με ανάλογη οπτική τον πόλεμο στον οποίο τότε είχε εμπλακεί το «ελληνικό έθνος». Είναι πολύ πιθανόν, οι σχολιαστές του μέλλοντος να έχουν την ίδια ειρωνική και απαξιωτική ματιά ως προς τη διαμάχη για το όνομα «Μακεδονία». Στην πραγματικότητα, η διεθνής κοινή γνώμη έχει ήδη υιοθετήσει μια τέτοια στάση.
Στις 17 Μαϊου πραγματοποιήθηκαν στα Σκόπια κοινή εκδήλωση και διαδήλωση από αντιεθνικιστικές και αντιμιλιταριστικές οργανώσεις της Ελλάδας και της Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
Παρά την αναπόφευκτα μικρή συμμετοχή, η όλη πρωτοβουλία ήταν επιτυχημένη, καθώς είχε μεγάλη (και αρκετά αντικειμενική, ως προς την ανάδειξη των ευθυνών τόσο του ελληνικού όσο και του μακεδονικού εθνικισμού στη διαμάχη των δύο χωρών) κάλυψη από τα τοπικά ΜΜΕ και, το κυριότερο, για πρώτη φορά από το 1992, εμφανίστηκαν στη Δημοκρατία της Μακεδονίας πολιτικές συλλογικότητες με διεθνιστικό και αντιμιλιταριστικό χαρακτήρα, οι οποίες απορρίπτουν κατηγορηματικά την ένταξη της χώρας τους στο ΝΑΤΟ και αγωνίζονται για την αποχώρηση των μακεδονικών στρατευμάτων από το Ιράκ, καταγγέλλουν μονομερώς τον «δικό τους» εθνικισμό και θέτουν ευθέως το ζήτημα της διεθνικής κοινωνικής και ταξικής αλληλεγγύης.
Η Συνάντηση των Σκοπίων, λοιπόν, ίσως περιορισμένα και αποσπασματικά, αλλά οπωσδήποτε συγκεκριμένα και έμπρακτα, έδειξε τη στάση που αρμόζει στην Αριστερά και στο κοινωνικό κίνημα αφενός σε κάθε επιμέρους χώρα και αφετέρου συνολικά στον διεθνή στίβο: Αγωνιζόμαστε από κοινού κατά της καπιταλιστικής και της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας, αντιστεκόμαστε πρωτίστως στον εθνικισμό που αναπτύσσεται στη χώρα μας, αντιπαραθέτουμε τη διεθνιστική οπτική της πολυεθνικής συμβίωσης και του σεβασμού των διαφορετικών εθνικών, θρησκευτικών, γλωσσικών κ.λπ. ταυτοτήτων απέναντι στην εθνικιστική ομογενοποίηση και τη «νεοταξική» επιβολή, προωθούμε την ταξική και την κοινωνική αλληλεγγύη.
Επί του συγκεκριμένου: Αρνούμαστε στο ελληνικό κράτος το δικαίωμα να επιβάλει στη γειτονική χώρα ονομασία της αρεσκείας του· αναγνωρίζουμε το δικαίωμα του γειτονικού μας λαού να αυτοπροσδιορίζεται ως Μακεδόνας και να προβάλλει τη γλώσσα του ως μακεδονική· υποστηρίζουμε ότι τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στις εθνικές μειονότητες – γλωσσικά, πολιτιστικά, πολιτικής έκφρασης κ.λπ.– οφείλουν να ισχύουν και για τους ανθρώπους που ζουν στην Ελλάδα και αυτοπροσδιορίζονται (όχι τυχαία ή υποκινούμενοι…) ως εθνικά Μακεδόνες· ζητούμε να σταματήσει επιτέλους η απάνθρωπη και σοβινιστική απαγόρευση της επιστροφής στην Ελλάδα των Μακεδόνων πολιτικών προσφύγων από τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο.
Πιστεύουμε πως μια τέτοια προσέγγιση αμβλύνει τους εθνικισμούς και στις δύο πλευρές των συνόρων, αλλά και την εξάρτηση των δύο χωρών (και των λαών τους) από τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ενώ απελευθερώνει τις κοινωνίες από την ασφυκτική ηγεμονία των «εθνικών θεμάτων» επί των κοινωνικών αναγκών.
Η έννοια του έθνους, ως ιστορικά προσδιορισμένη κοινωνική κατασκευή που εμφανίστηκε τα τελευταία 250 χρόνια, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πορεία συγκρότησης κρατών υπό την ηγεμονία των ντόπιων αστικών τάξεων. Η πορεία αυτή είχε κάποιες όψεις που αξίζει να μείνουν ως παρακαταθήκη: συγκρότηση δημοκρατικών θεσμών, συντάγματα που θέλουν να εγγυώνται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες, καθολική ψήφος. Σημαδεύτηκε όμως από φανατισμούς και πολεμικές συρράξεις με εκατόμβες θυμάτων. Έχοντας στη συλλογική του μνήμη την πορεία ολοκλήρωσης του ελληνικού εθνικού κράτους, και κυρίως τους όρους πραγμάτωσής της, ο Έλληνας πολίτης μπορεί να έχει μια πιο αποστασιοποιημένη και πιο ανεκτική στάση απέναντι στο δρόμο που επιχειρούν να ακολουθήσουν οι Μακεδόνες γείτονές μας. Μια στάση που να συνοψίζεται στο: όχι στο φανατισμό και στις εθνικιστικές ιδεοληψίες, ναι στο δικαίωμα ενός λαού να αυτοπροσδιορίζεται ως έθνος και ως κράτος.
Και για όσους –και στην Αριστερά—μας κατηγορούν ως αφελείς που (αντικειμενικά) υποστηρίζουν τον «σκοπιανό εθνικισμό», παραθέτουμε δύο ρήσεις: Η πρώτη είναι του Κίρο Βασίλιεφ, εισηγητή στη Συνάντηση των Σκοπίων: «Δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι σε όλες τις γειτονικές χώρες υπάρχουν εθνικιστές και μόνο στη δική μας πατριώτες»· η δεύτερη είναι του Βορειοαμερικανού στρατηγού Πάτον: «Πατριώτης δεν είναι αυτός που πεθαίνει για την πατρίδα του, αλλά αυτός που κάνει το κάθαρμα τον άλλο να πεθάνει για τη δική του πατρίδα»…
