Την 7 Γενάρη όρισε το Ειδικό Δικαστήριο για τη Σιέρα Λεόνε, που εδρεύει εκτάκτως στη Χάγη, ως ημερομηνία επανέναρξης της δίκης του διαβόητου Τσαρλς Τέιλορ, τέως πρόεδρου της Λιβερίας, και επίσημα πια κατηγορούμενου για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, στρατολόγηση παιδιών-στρατιωτών, σεξουαλική δουλεία, βιασμούς, λεηλασίες και λοιπές συναφείς πράξεις. O Τέιλορ είναι ο πρώτος τέως αρχηγός αφρικανικού κράτους που δικάζεται για παρόμοια αδικήματα από διεθνές δικαστήριο.
Βίος και πολιτεία ενός πολέμαρχου
Οι κατηγορίες εναντίον του Τέιλορ έχουν ρίζες βαθιά πίσω στο χρόνο. Αρχικά μέλος της στρατιωτικής κυβέρνησης του Σάμουελ Ντόε που πήρε την εξουσία στη Λιβερία το 1980 με πραξικόπημα, ο Τέιλορ εγκαταλείπει τη χώρα τρία χρόνια αργότερα όταν κινδυνεύει να συλληφθεί για υπεξαίρεση από τα κρατικά ταμεία. Ύστερα από μερικά χρόνια περιπλάνησης, πρώτα στις ΗΠΑ και μετά στη Λιβύη, συγκροτεί τελικά το λεγόμενο «Εθνικό Πατριωτικό Μέτωπο Λιβερίας» (NPFL), με δικό του αντάρτικο στρατό και έδρα την Ακτή Ελεφαντοστού, απ’ όπου εισβάλει στη Λιβερία στα τέλη του ’89 ως ελευθερωτής που ήρθε ν’ απαλλάξει τη χώρα από τη χούντα του Ντόε. Είναι η εναρκτήρια πράξη του πρώτου εμφύλιου της Λιβερίας που θα διαρκέσει εφτά χρόνια και θα κοστίσει περί τις διακόσιες χιλιάδες ζωές σε μία χώρα μόλις τριών εκατομμυρίων διακοσίων χιλιάδων κατοίκων.
Παράλληλα, την ίδια περίοδο, ο Τέιλορ συμμαχεί με τον Φοντάι Σάνκο, ηγέτη του αυτοαποκαλούμενου «Ενιαίου Επαναστατικού Μετώπου» (RUF) της Σιέρα Λεόνε, στον οποίο παρέχει όπλα και ορμητήριο από τα εδάφη της Λιβερίας που περιέρχονται σταδιακά υπό τον έλεγχό του. Έτσι, από το 1991 και πέρα ο πόλεμος της Λιβερίας εξαπλώνεται πλέον και στη γειτονική χώρα, ενώ ο Τέιλορ εξαργυρώνει τις υπηρεσίες του προς το RUF αμειβόμενος με διαμάντια από τα ορυχεία που το ένα μετά το άλλο πέφτουνε στα χέρια των Σιεραλεονέζων ανταρτών.
Αν υποτεθεί πως στο ξεκίνημά τους πολλά μέλη του RUF είχαν καθαρά πολιτικά κίνητρα με στόχο την ανατροπή της διεφθαρμένης κυβέρνησης του Φριτάουν, κάτω από τη δίδυμη καθοδήγηση Τέιλορ-Σάνκο η οργάνωση δεν θ’ αργήσει να μετατραπεί σε καθαρά μαφιόζικη συμμορία με κύρια δραστηριότητα το λαθρεμπόριο διαμαντιών και χρυσού. Όταν δε το 1996 τα λεφούσια του Τέιλορ επιβάλλονται ολοκληρωτικά στη Λιβερία, επικρατώντας όχι μόνο του Ντόε αλλά και του Πρινς Τζόνσον, έτερου πολέμαρχου αρχικά στο πλευρό του Τέιλορ και στη συνέχεια ανταγωνιστή του στο αγώνα για την εξουσία, τότε η προσοδοφόρα κολεγιά Τέιλορ-RUF φτάνει στο απόγειο της απόδοσής της. Είναι η εποχή όπου η Λιβερία γίνεται γνωστή με το παρατσούκλι «Τέιλορλαντ» καθώς η χώρα μετατρέπεται πλέον ανοιχτά σε επαγγελματική έδρα των μαφιόζικων δραστηριοτήτων του αρχηγού της, δηλαδή σε πλυντήριο για τα ματωμένα διαμάντια της Σιέρα Λεόνε. Ακόμα και σε συνθήκες διεθνούς εμπράργκο, τα δίκτυα του RUF συνεχίζουν να προωθούν τα διαμάντια από τη Σιέρα Λεόνε στην Τέιλορλαντ, όπου και λαμβάνουν το απαραίτητο πιστοποιητικό προέλευσης, και κατόπιν αυτού, πουλιούνται ελεύθερα στις διεθνείς αγορές ως «λιβεριανά». Οι οποίες αγορές εννοείται ότι γνωρίζουν πολύ καλά ποια είναι η αληθινή προέλευση των αστραφτερών λίθων αλλά σιγά μην κάτσουν να σκάσουν για παρόμοιες λεπτομέρειες. Από πού το γνωρίζουν; Μα είναι απλό: Ολόκληρη η παραγωγή των αδαμαντωρυχείων της Λιβερίας δεν θα αρκούσε για να καλύψει ούτε το 5% των διακινούμενων από το έδαφός της διαμαντιών.
Τα όρνια των γυάλινων γραφείων
Κανένας πόλεμος δεν χαρακτηρίζεται από την αβρότητά του. Υπάρχουν ωστόσο ορισμένοι που ξεχωρίζουν για τη φρίκη τους. Κι ο πόλεμος της Σιέρα Λεόνε είναι αναμφίβολα ένας απ’ αυτούς. Σήμα κατατεθέν, οι δεκάδες χιλιάδες ακρωτηριασμοί που επέβαλε το RUF στους «αντιφρονούντες», οι συστηματικές απαγωγές και σεξουαλικές κακοποιήσεις, καθώς και η μαζική στρατολόγηση παιδιών-πολεμιστών στην πρώτη γραμμή του «αντάρτικου». Χώρια βεβαίως οι πενήντα χιλιάδες νεκροί και τα δύο εκατομμύρια των ξεριζωμένων, ήτοι το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας.
Δεν θα πρέπει ωστόσο να παρασυρθεί κανείς απ’ αυτό το σκηνικό της απόλυτης κτηνωδίας και να πιστέψει ότι οι πραγματικοί πρωταγωνιστές είναι μόνον, ή κυρίως, αυτοί που φαίνονται σε πρώτο πλάνο να εκτελούν το μακάβριο έργο τους. Σ’ έναν τέτοιο αιματηρό αγώνα ζωής και θανάτου, όπου το έπαθλο μετριέται σε καράτια, οι πιο σοβαροί παίκτες δεν διαγωνίζονται μέσα σε σαβάνες βουτηγμένες στην ελονοσία. Κινούν τα νήματα από την έδρα τους, μέσα από ντιζάιν γραφεία στεγασμένα σε πολυώροφα ιριδίζοντα κτίρια κάπου ανάμεσα σε Λονδίνο, Αμβέρσα, Νέα Υόρκη, ή Γιοχάνεσμπουργκ.
Έτσι λοιπόν, στο φόρτε του εμφυλίου της Σιέρα Λεόνε, πέρα από τα δύο «επίσημα» αντιμαχόμενα στρατόπεδα - το RUF από τη μια, και τον εθνικό στρατό από την άλλη – βρίσκονται να ξεσαλώνουν από δίπλα και κάμποσες ιδιωτικές μιλίτσιες που πασχίζουν για λογαριασμό των παραπάνω ευυπόληπτων ενοίκων των γυάλινων γραφείων να αποκτήσουν πρόσβαση στα ορυχεία, η εκμετάλλευση των οποίων τους έχει τύποις παραχωρηθεί από την εκάστοτε νόμιμη (που λέει ο λόγος) κεντρική κυβέρνηση της Φριτάουν. Η νοτιοαφρικάνικη Executive Outcomes, η αγγλική Sandline International, η ισραηλινή Levdan είναι μερικά μόνο ονόματα από τα τάγματα των μισθοφόρων που δρουν για λογαριασμό των Global Exploration, Rex Mining, Diamond Works, και λοιπή κομπανία. Όσο για τους κολοσσούς διαμαντέμπορους της De Beers και της Lazare Kaplan που ελέγχουν τη μερίδα του λέοντος στις διεθνείς αγορές, αυτοί δεν έχουν καν ανάγκη να προσφύγουν στη μίσθωση εξωτερικών «συνεργατών». Εξυπηρετούνται μια χαρά κατ’ ευθείαν από τους πλιατσικολόγους του RUF.
Δύσκολο βέβαια να φανταστεί κανείς πως θα μπορούσε ποτέ να φουντώσει και να συντηρηθεί τόσα χρόνια αυτός ο απίστευτα βρώμικος πόλεμος αν δεν καραδοκούσε εξ αρχής όλη εκείνη η στρατιά των καθωσπρέπει όρνιων να διαγκωνίζονται ποιο θα πρωτοβάλει χέρι πάνω στα ματωμένα διαμάντια. Πολλαπλά ωφελημένες από τις χαμηλές τιμές του λαθρεμπορίου, ουσιαστικοί παρακινητές και ανατροφοδότες της φρίκης, καμία ωστόσο από τις εταιρείες πρωταγωνιστές δεν πρόκειται ποτέ ως όφειλε να κάτσει στο εδώλιο πλάι στον Τέιλορ για να δικαστεί για ηθική αυτουργία σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Τραγωδίας επίλογος
Το πάρτι του θανάτου στη Σιέρα Λεόνε θα διαρκέσει ως περίπου το 2002 οπότε και αρχίζει σταδιακά να εμπεδώνεται στην πράξη η ειρηνευτική συμφωνία που υπογράφτηκε στο μεταξύ τρία χρόνια πριν στο Λόμε του Τόγκο. Την ίδια εποχή στη Λιβερία θα μπει στην τελική του φάση ο αποκαλούμενος «δεύτερος εμφύλιος» που ξεκίνησε στα τέλη του ’99 και που μετά από καμιά πενηνταριά χιλιάδες επιπλέον νεκρούς θα οδηγήσει (επιτέλους) στην ανατροπή του Τέιλορ το 2003. Ο τελευταίος πάντως, πριν καταθέσει τα όπλα, φροντίζει να διασφαλίσει το τομάρι του. Στα πλαίσια μιας ευρύτερης πολιτικής συμφωνίας, διαπραγματεύεται επιτυχώς την αναχώρησή του για τη Νιγηρία που δέχεται προθύμως να του παράσχει άσυλο. Η ύστατη κουβέντα του ανεβαίνοντας στο αεροπλάνο είναι κατά κάποιο τρόπο προφητική: Δεν τέλειωσα, θα επιστρέψω.
Όπερ και εγένετο με την έκδοση του το 2006 προς το Ειδικό Δικαστήριο για τη Σιέρα Λεόνε κατόπιν σχετικού αιτήματος της νέας προέδρου της Λιβερίας Έλεν Τζόνσον Σίρλιφ και πολλαπλών διεθνών πιέσεων πάνω στη Νιγηρία. Η εξέλιξη αυτή, οπωσδήποτε ενθαρρυντική ως προς την απόδοση στοιχειώδους δικαιοσύνης, έχει ωστόσο και μιαν άλλη λιγότερο θετική όψη: Η δυνατότητα για αυτοεξορία στη Νιγηρία δόθηκε στον Τέιλορ ως αντάλλαγμα προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή πολιτική μετάβαση σε Σιέρα Λεόνε και Λιβερία. Η αθέτηση όμως της συμφωνίας αναμφίβολα θα καταγραφεί από ορισμένες πλευρές ως ένα επικίνδυνο προηγούμενο, και ενδέχεται να βαρύνει αρνητικά πάνω στις όποιες ανάλογες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις χρειαστεί να γίνουν στο μέλλον σε άλλες αφρικανικές χώρες.
ΣΙΕΡΑ ΛΕΟΝΕ
Επιφάνεια 71.700 χλμ2
Πρωτεύουσα: Φριτάουν
Πληθυσμός: 6,150 εκ.
Προσδόκιμο ζωής: άντρες 38,4, γυναίκες 42,9
Ετήσια κατά κεφαλή εισόδημα: 900 $
Ιστορία
Η χώρα κερδίζει την ανεξαρτησία της από τη Μεγάλη Βρετανία το 1961.
Η μεγάλη διαφθορά της κυβέρνησης υπό τον Τζόζεφ Μόμο, θα οδηγήσει στο ξέσπασμα του εμφυλίου το 1991. Επακολουθούν διαδοχικά στρατιωτικά πραξικοπήματα με ενδιάμεσες απόπειρες εκλογών ενόσω μαίνεται ο πόλεμος με το RUF. Με απόφαση του ΟΗΕ οι πρώτοι κυανόκρανοι αποστέλλονται στο Φριτάουν στα τέλη του 1999. Η λήξη του εμφυλίου προκηρύσσεται στις αρχές του 2002 από τον νέο πρόεδρο Kabbah (Κάμπα;) που έχει στο μεταξύ εκλεγεί. Οι τελευταίοι κυανόκρανοι εγκαταλείπουν τη χώρα το 2005. Στις πρόσφατες εκλογές του Σεπτέμβρη 2007, πρόεδρος αναδείχτηκε ο Έρνεστ Κορόμα.
ΛΙΒΕΡΙΑ
Επιφάνεια: 111.400 χλμ2
Πρωτεύουσα: Μονρόβια
Πληθυσμός: 3,2 εκ.
Προσδόκιμο ζωής: άντρες 38,9, γυναίκες 41,9
Ετήσιο κατά κεφαλή εισόδημα: 900 $
Ιστορία
Η Λιβερία είναι η μοναδική χώρα της Δυτικής Αφρικής που δεν έχει γνωρίσει αποικιοκρατία - τουλάχιστον με την κλασσική της μορφή - κι αυτό οφείλεται στον τρόπο συγκρότησής της. Ιδρύθηκε το 1822 ως τόπος «επαναπατρισμού» απελευθερωθέντων σκλάβων στις ΗΠΑ και ανεξαρτητοποιήθηκε το 1847.
Μετά τα γεγονότα που περιγράφονται στο άρθρο, σήμερα την χώρα κυβερνάει η συντηρητική Έλεν Τζόνσον Σίρλιφ που κέρδισε τις προεδρικές εκλογές το φθινόπωρο του 2005 και έγινε έτσι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος σε ολόκληρη την Αφρική.
Ισαβέλλα Μπερτράν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου