Ήταν πραγματική κατάπληξη να ακούσουμε εδώ στην Αθήνα να εκθειάζεται η κατάσταση των δικαιωμάτων των ιρανών γυναικών σε εκδήλωση που οργάνωσε η Ομάδα Αντιπληροφόρησης για τη Μέση Ανατολή με θέμα «Ισλάμ και Γυναίκα», για την οποία πληροφορηθήκαμε στο προηγούμενο τεύχος του Ρεζιστέντσιας. Και ήταν κατάπληξη επειδή γνωρίζουμε τις μισογύνικες βάσεις πάνω στις οποίες συγκροτήθηκε το καθεστώς του ισλαμικού φονταμενταλισμού στο Ιράν. Παρουσιάζουμε εδώ, συνεπώς, κάποια στοιχεία για τη σκληρή καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών στη χώρα αυτή και τη βία εναντίον τους, αλλά και κάποια στοιχεία από την Παλαιστίνη. Παράλληλα παρουσιάζουμε και τους σχετικούς αγώνες κάποιων γυναικών, πάντοτε μειοψηφιών, ενάντια στην πατριαρχία.
Κι αυτό είναι απλώς η ανταπόκρισή μας στις εκκλήσεις τους προς το διεθνές γυναικείο και φεμινιστικό κίνημα, για αλληλεγγύη.
Τα δικαιώματα των γυναικών και ο αγώνας ενάντια στην πατριαρχία είναι μια αυταξία και ένα στοιχείο μέτρησης του ανθρώπινου πολιτισμού ή της βαρβαρότητας. Είναι γεγονός, ότι ενώ υπάρχει πατριαρχία σε όλο τον πλανήτη, τα δικαιώματα των γυναικών δεν είναι παντού τα ίδια, αλλά μιλώντας ειδικά για το Ιράν, η κατάσταση είναι απολύτως βάρβαρη.
Φυσικά, όλες οι γυναίκες δεν έχουν την ίδια άποψη για την ισότητα των δύο φύλων ή για την απελευθέρωση της γυναίκας. Επίσης, η ανδρική κυριαρχία στις οργανώσεις και στα κοινωνικά ρεύματα που μάχονται ενάντια στον ιμπεριαλισμό κατάφερε να συγκροτήσει την πολιτισμική ταυτότητα επαναφέροντας και αναζωογονώντας κάποια αρνητικά στοιχεία της παράδοσης, με ένα από τα σημαντικότερα την καθυπόταξη των γυναικών.
Κυρίαρχο και πρώτο παράδειγμα αυτής της κατεύθυνσης είναι ο μεσαίωνας του ισλαμικού φονταμενταλισμού που κατάφερε να επιβάλλει η κάστα των μουλάδων στο Ιράν συντρίβοντας την προοδευτική επανάσταση του 1979 εναντίον του Σάχη. Το γιατί αυτή η προοδευτική και λαϊκή επανάσταση κατέληξε στα χέρια των μουλάδων, είναι θέμα άλλης ανάλυσης. Το ελάχιστο όμως που μπορούν να κάνουν προοδευτικά ρεύματα, είτε αριστερά είτε όχι, είναι να μην εκχωρούν ποτέ, για κανένα λόγο και σε καμιά πλειοψηφία ή θεοκρατία κάποιες αξίες που πιστεύουμε ότι πρέπει να γίνουν πανανθρώπινες.
Αγώνες των γυναικών στο Ιράν
42 γυναίκες και 28 άνδρες συνελήφθησαν στο Ιράν το 2006, για τη συμμετοχή τους στη διαδήλωση της 12ης Ιουνίου για να διεκδικήσουν δικαιώματα για τις γυναίκες. Οι συλλήψεις έγιναν προληπτικά, επιτόπου αλλά και τις επόμενες μέρες. Στη διαδήλωση, που είχε οργανωθεί μέσω ίντερνετ στην πλατεία Haft Tir της Τεχεράνης, συμμετείχαν χιλιάδες άτομα, στην πλειοψηφία γυναίκες αλλά και ακτιβιστές και ακτιβίστριες από τα φοιτητικά και άλλα κινήματα. Η επίθεση άρχισε πριν καν τις ομιλίες και διαλύθηκε από την αστυνομία, για να ανασυνταχθεί στην άλλη μεριά της πλατείας.. Εκτός από τις συλλήψεις ρίχθηκε σπρέι πιπεριού.
Τα αιτήματα της διαδήλωσής τους, ήταν:
1. Η απαγόρευση της πολυγαμίας
2. Ίσα δικαιώματα στο διαζύγιο
3. Ίσα δικαιώματα για τις μητέρες και τους πατέρες στην επιμέλεια των παιδιών
4. Ίσα δικαιώματα στο γάμο (όπως και το δικαίωμα των γυναικών να επιλέξουν την εργασία τους, να ταξιδεύουν ελεύθερα κ.λπ.).
5. Αύξηση της ηλικίας ενηλικίωσης των παιδιών στα 18 χρόνια (σήμερα τα κορίτσια θεωρούνται ενήλικες στα 9 και τα αγόρια στα 15 χρόνια τους, που τα καθιστά κατάλληλα να δικαστούν ως ενήλικες)
6. Ίση αξία της μαρτυρίας των γυναικών στο δικαστήριο με αυτή των ανδρών.
7. Κατάργηση των συμβολαίων προσωρινής απασχόλησης που έχουν δυσανάλογες και αρνητικές επιπτώσεις στις γυναίκες.
Εννέα γυναίκες απ’ αυτές που συνελήφθησαν, καταδικάστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες σε ποινές από 6 έως 2 χρόνια, στις περισσότερες περιπτώσεις με πρόβλεψη να εκτίσουν ένα μέρος της ποινής τους, 1 έως 2 χρόνια και αναστολή για 5 χρόνια της υπόλοιπης ποινής, ώστε να μην υποπέσουν σε παρόμοια «αδικήματα». Κάποιες από αυτές καταδικάστηκαν και σε 10 βουρδουλιές, ποινή που βεβαίως προβλέπεται από το νόμο.
Την υπεράσπισή τους έχει αναλάβει η Shirin Ebadi, νομικός και βραβευμένη με Νόμπελ το 2003, η οποία έστειλε και σχετική ενημερωτική επιστολή στον Επίτροπο του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα Δικαιώματα, το 2006.
Μετά την επιβολή αυτών των ποινών ακολούθησε η έναρξη μιας καμπάνιας για την συγκέντρωση ενός εκατομμυρίου υπογραφών ενάντια στους νόμους της ανισότητας, που γίνεται μέσω ίντερνετ αλλά και με προσωπική προσπάθεια, που συχνά έχει ως αποτέλεσμα συλλήψεις. Για την καμπάνια http://weforchange.info/english/.
Η νομική κατωτερότητα των γυναικών
Η ενηλικίωση των κοριτσιών στο Ιράν είναι στα 9 χρόνια (πριν το παρόν καθεστώς ήταν τα 18 χρόνια) οπότε μπορούν οι γονείς τους να τα παντρέψουν. Οι γυναικείες οργανώσεις ζητούν να απαγορευτεί ο γάμος πριν τα 15. Η πολυγαμία είναι νόμιμη, και οι άνδρες μπορούν να έχουν τέσσερις γυναίκες και απεριόριστο αριθμό παλλακίδων, κάτι που ονομάζεται προσωρινός γάμος και μπορεί να διαρκεί και μόνο για ώρες. Ποια καλύτερη νομιμοποίηση και καθαγίαση της πορνείας μπορεί να σκεφθεί κανείς, ιδιαίτερα δε για τους κληρικούς; Οι γυναίκες δεν μπορούν να ταξιδεύουν ή να έχουν διαβατήριο χωρίς την γραπτή άδεια του συζύγου.
Οι γυναίκες αποκλείονται στους 91 από τους 169 κλάδους σπουδών των ΑΕΙ, όπου σπουδάζουν σε χωριστές τάξεις από τ’ αγόρια. Μπορούν να δουλεύουν μόνο με τη συγκατάθεση του συζύγου τους. Μια διεθνής μελέτη που συγκρίνει τις συνθήκες των γυναικών στην εργασία, κατατάσσει το Ιράν στην 108η θέση, από τις 110. Οι παραλίες είναι χωριστές για άνδρες και γυναίκες.
Μόλις πήραν την εξουσία, οι φονταμενταλιστές πρόδωσαν τις γυναίκες που συνέβαλαν ισότιμα στην ανατροπή του σάχη, και εφάρμοσαν ένα συντριπτικό σύστημα απαρτχάιντ εναντίον τους. Οικοδόμησαν τη θεοκρατική τους δομή με βάση την αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι φυσικά, πνευματικά και ηθικά κατώτερες από τους άνδρες. Συνεπώς ο βιολογικός ντετερμινισμός επιβάλει τους ρόλους και τα καθήκοντα των γυναικών, δηλαδή την ανατροφή και φροντίδα των παιδιών και την ανακούφιση και ευχαρίστηση για τους συζύγους τους. Οι ίδιες «αξίες» υπάρχουν σε πολλές θρησκείες, όπως ξέρουμε, και βέβαια στη χριστιανική, μόνο που οι νόμοι είναι διαφορετικοί καθώς και τα δικαιώματα των γυναικών στην πράξη.
Με βάση αυτές τις μισογύνικες αναλύσεις και αρχές, ο Χομεϊνί και οι οπαδοί του διαμόρφωσαν τους νόμους και τις πολιτικές που ισχύουν μέχρι σήμερα, έστω κι αν έχουν χαλαρώσει. Οι γυναίκες πρέπει να καλύπτουν τα μαλλιά και το σώμα τους εκτός από το πρόσωπο και τις παλάμες, και δεν πρέπει να χρησιμοποιούν κοσμήματα. Οι ποινές για παράβαση ποικίλουν από την λεκτική προσβολή, τις 74 βουρδουλιές, ή τη φυλάκιση από ένα μήνα έως ένα χρόνο. Ο θάνατος δια λιθοβολισμού είναι νόμιμη μορφή τιμωρίας για σεξουαλική απρέπεια και κατά καιρούς εφαρμόζεται με δικαστικές αποφάσεις.
Οι πολιτικές αλλαγές δεν άγγιξαν τα γυναικεία δικαιώματα
Η εκλογή του μεταρρυθμιστή Χαταμί το 1997, θεωρήθηκε νίκη για τις γυναίκες, οι οποίες τον είχαν στηρίξει εκλογικά. Όμως, παρ’ ότι υπήρξε μια χαλάρωση της θρησκευτικής δικτατορίας, τα πράγματα δεν άλλαξαν πολύ γι’ αυτές. Για παράδειγμα, η πολυδιαφημισμένη αντιπρόεδρός του για την προστασία του Περιβάλλοντος, Massoumeh Ebtekar, αφού υποστήριξε όλους τους νόμους που περιορίζουν τις γυναίκες, είπε ακόμα και για τον θάνατο δια λιθοβολισμού, «Πρέπει κανείς να λάβει υπόψιν του τις ψυχολογικές και νομικές υποθέσεις της κοινωνίας επίσης. Αν διαρραγούν οι γνωστοί κανόνες της οικογένειας, αυτό θα καταλήξει σε περίπλοκες και σοβαρές επιπτώσεις για όλη την κοινωνία».
Ας υπενθυμίσουμε εδώ, ότι ο αγώνας των ιρανών γυναικών για τα δικαιώματά τους δεν σταμάτησε ποτέ στη διάρκεια του θρησκευτικού καθεστώτος. Επίσης ότι υπήρχε πάντα αντίδραση στην επιβολή του τσαντόρ και της μαντίλας. Απόδειξη τα χιλιάδες θύματα που έχουν τιμωρηθεί με βουρδουλιές και φυλακίσεις και μόνο για το λόγο ότι μπορεί να φαίνονται τα μαλλιά από τη μαντίλα ή ότι έχει ζωηρό χρώμα και είναι «προκλητική».
Πριν τρία χρόνια εκλέχθηκε ο σκληροπυρηνικός Αχμαντινεζάντ, με βάση την έκκληση ενάντια στη διαφθορά, μεταξύ άλλων, αφού ο Χαταμί θεωρείται διεφθαρμένος και εκατομμυριούχος.
Η κατάσταση δυστυχώς σκληραίνει καθημερινά, τον τελευταίο καιρό. Η Διεθνής Αμνηστία εξέδωσε δελτία τύπου τον Μάρτιο, Απρίλιο και Ιούνιο και Οκτώβριο του 2007 όπου εκφράζει τη διαμαρτυρία της γιατί μέχρι τότε υπήρχαν βεβαιωμένες εκτελέσεις 250 ατόμων για το τρέχον έτος, ενώ εκατοντάδες απεργοί, ιδίως εκπαιδευτικοί που απεργούσαν για αυξήσεις μισθών και συνθήκες εργασίας, βρίσκονταν ήδη στη φυλακή, μαζί με πολλούς φοιτητές. Ο υπουργός Μυστικών Υπηρεσιών Gholam Hossein Mohseni Ejeie κατηγόρησε δημόσια το γυναικείο κίνημα και τους φοιτητές που κάνουν καμπάνιες στα πανεπιστήμια, ότι «συμμετέχουν σε μια συνωμοσία του εχθρού για την ‘βελούδινη υπονόμευση’ της κυβέρνησης του Ιράν». Επίσης συνελήφθησαν ηγετικά στελέχη του συνδικάτου εκπαιδευτικών.
Στην Παλαιστίνη
Οι γυναικείες οργανώσεις της Παλαιστίνης, μας είχαν ενημερώσει σε πολλές από τις συναντήσεις μας, εκεί, εδώ και σε άλλες χώρες, ότι κάνουν αγώνα για την αλλαγή του οικογενειακού δικαίου που είναι εις βάρος των γυναικών, αφού θεσμικά τις θεωρεί ανθρώπους δεύτερης κατηγορίας. Μια από τις προβλέψεις του υφιστάμενου νόμου της Παλαιστινιακής Αρχής, είναι ότι η μαρτυρία δύο γυναικών στα δικαστήρια ισούται με αυτή ενός ανδρός. Ζητήματα διαζυγίου, επιμέλειας των τέκνων, περιουσίας περιλαμβάνονται επίσης στο σύνολο των προτάσεων των γυναικείων οργανώσεων. Μεγάλο πρόβλημα υπάρχει με τις ξένες που έχουν παντρευτεί Παλαιστίνιους, και σε περίπτωση διαζυγίου χάνουν τα πάντα, περιουσία, επιμέλεια παιδιών ακόμα και δικαίωμα παραμονής στη χώρα. Ο αγώνας αυτός για την αλλαγή του νόμου σταμάτησε το 2002, όταν έγιναν οι μεγάλες επιθέσεις του Ισραήλ εναντίον των Παλαιστινίων, με σκοπό, όπως δήλωσαν οι γυναικείες οργανώσεις, σύντομα να ξαναρχίσει.
Σήμερα οι οργανώσεις αναδεικνύουν έντονα το ζήτημα των φόνων για λόγους τιμής, που είναι πολύ διαδεδομένοι. Οι άνδρες που σκοτώνουν για τέτοιους λόγους μπορεί να πάνε φυλακή μόνο μερικούς μήνες, αφού το δίκαιο και η κοινωνική νοοτροπία τους αποδέχονται. Τονίζουν ότι η εμπόλεμη κατάσταση και οι επιθέσεις των Ισραηλινών, εντείνουν την ανδρική βία ενάντια στις γυναίκες, αλλά αυτό καθόλου δεν οδηγεί τις οργανώσεις να αποδεχθούν ή να αποσιωπήσουν αυτή τη βία.
Εξέδωσαν δήλωση γυναικείων οργανώσεων τον Ιούνιο του 2005, για το ζήτημα αυτό, και έκαναν διαδήλωση πολλών εκατοντάδων γυναικών στη Ραμάλα, για να διαμαρτυρηθούν ιδιαίτερα για το φόνο της Φατέν, μιας χριστιανής που ήθελε να παντρευτεί μουσουλμάνο.
Για το ίδιο ζήτημα ο Γκάρντιαν, 23/6/05, γράφει ότι υπήρξαν εκκλήσεις στο παλαιστινιακό κοινοβούλιο για μεταρρύθμιση του νόμου, αλλά οι βουλευτές υποστηρίζουν ότι μια μεταρρύθμιση θα οδηγήσει στην κατάρρευση του ηθικού ιστού της κοινωνίας. Σύμφωνα με την υπουργό γυναικείων υποθέσεων Ζουχαΐρα Καμάλ, 20 κορίτσια και γυναίκες δολοφονήθηκαν για λόγους τιμής πέρυσι (δηλαδή το 2004) και περίπου 50 αυτοκτόνησαν –συχνά κατόπιν καταναγκασμού– γιατί «ντρόπιασαν» την οικογένεια επειδή είχαν σεξουαλικές σχέσεις εκτός γάμου, αρνήθηκαν προξενιό ή ζήτησαν διαζύγιο. Άλλες 15 γυναίκες επέζησαν δολοφονικής απόπειρας. Η υπουργός ζήτησε αλλαγή του νόμου που να επιτρέπει στις γυναίκες άνω των 18 να παντρεύονται χωρίς τη συγκατάθεση του άρρενα συγγενή και την αναθεώρηση της παλαιάς ιορδανικής νομοθεσίας που ελευθερώνει τους δολοφόνους μετά από λίγους μήνες. Αλλά οι βουλευτές απέρριψαν την πρόταση.
Στο Ιράν και στην Παλαιστίνη, χώρες για τις οποίες αναφερόμαστε στο παρόν άρθρο, ο αγώνας συνεχίζεται.
Σίσυ Βωβού
